Cứ 23 tháng Chạp hàng năm, nhiều nhà đưa ông Táo về trời, có nhà thì làm theo thông lệ xưa do truyền thống gia đình để lại, có nhà làm theo suy nghĩ của cá nhân, nhiều phần mang tính thói quen do thấy hàng xóm làm mình cũng làm. Việc thờ ông Táo có nhà thờ, có nhà không, nhưng nhà nào cũng phải có bếp, nhà không có bàn thờ ông Táo cũng đưa ông Táo về trời. Dù sao thì đây cũng là một tập tục dân gian xưa nay. Nhưng hiểu biết về bếp nấu của mọi nhà theo quan niệm xưa thì không phải ai cũng biết. Dưới đây là tổng hợp một số ý niệm dựa trên nền tảng phong thủy về nhà bếp để giải thích thêm một số điều mà nhiều người chưa rõ.
- Theo tài liệu “ Dương trạch tam yếu ” có nói: cửa chính, phòng ngủ chủ nhân và bếp nấu là 3 nhân tố quyết định lành dữ của nhà ở. Trên thực tế bếp là nơi nấu nướng phục vụ ăn uống, nếu không chú ý thì khả năng “ Bệnh tòng khẩu nhập ” ( Bệnh thâm nhập từ đường ăn uống ) khó đảm bảo bình an cho gia đình. Bếp là nguồn nuôi sống người, vạn vật sống được là nhờ ăn uống vì thế rất coi trọng bếp nấu
Trong phong thủy của nhà bếp, phương vị lành dữ của bếp chia ra làm hai loại phương vị:
Loại 1: cho người có Đông tứ mệnh, loại 2 cho người có Tây tứ mệnh, tương ứng với phương vị là Đông tứ trạch và Tây tứ trạch.
Trạch là nhà ở và đất , mệnh là mạng.Trong sách “ Bát trạch minh kính “ có nói: “ Nếu cửa bếp đặt quay hướng lành thì gia đình nhanh có phúc lộc “ . Cửa bếp gọi là hỏa môn tức là cửa đốt lửa. Như vậy phải đặt bếp ở cung xấu, quay về hướng tốt. Trong 8 phương vị ở mỗi mạng người có 4 cung tốt và 4 cung xấu, ví dụ người có mạng Tốn: Bếp tọa ở Tây nhìn về hướng Đông, như vậy bếp đặt trên cung lục sát nhìn về cung “ duyên niên “, nên phù hợp “ Tọa hung hướng cát “ chủ nhà được phúc lộc, khang vinh, vợ chồng thuận hòa.
Nói về hũ gạo trong bếp: được xem như kho gạo, gạo từ lúa là cây trồng từ đất nên thuộc “ Thổ ”, nên đặt ở phương vị thổ là rất tốt ( Đại lợi ). Đã là nhà ở hướng mộc, vì mộc khắc thổ nên hũ gạo không đặt hướng đó. Tức là đặt ở hướng Tây Nam và Đông Bắc (Thổ ) là tốt nhất, chứ không nên đặt ở hướng Đông và hướng Đông Nam ( Mộc ) và đặt nơi kín đáo trong khu bếp.
Một số điều Kiêng kỵ trong khu bếp:
- Bếp nấu không đặt ngược với hướng nhà ( Có nghĩa là người nấu không nên quay mặt ra cửa chính ). - Cửa bếp ( Miệng ông Táo ) không quay ra cửa vào nhà bếp tránh tà khí xông dẫn thẳng vào.
- Phía sau bếp nấu phải là tường kín, không nên đặt cửa sổ, cửa sổ chỉ nên đặt ở một bên bếp.
- Đặt bếp sao cho tránh “ Thủy hỏa xung khắc ” không nên gần nước quá, cửa bếp không quay ra giếng nước.
- Cửa bếp không đối diện phòng ngủ, bếp không gần phòng ngủ đặc biệt là trong phòng ngủ đặt giường gần bếp.
- Cửa bếp không đối diện khu WC, vì bếp đặt hướng xấu quay về hướng tốt, còn khu WC đặt ở hướng xấu, nên thường bếp và WC kề nhau chứ không đối diện nhau.
- Bồn nước trong khu bếp: Có nhiều trường phái phong thủy cho rằng. Nước trong nhà bếp là điều kỵ bỡi vì “ Hỏa “ khắc “ Thủy “ nhưng cũng có một số trường phái cho rằng trong bếp phải có việc nấu cơm, muốn nấu được cơm thì cần phải có nước. Vì vậy nếu đặt bồn nước để lấy nước đúng vị trí thì đem lại sự an lành thịnh vượng cho chủ gia. Bồn nước có thể là một sô nước sạch đặt ở vị trí ở trong ang nước. Bồn nước đặt ở phương vị tốt ở khu bếp, sẽ đem lại hiệu quả tức thời, sách phong thủy gọi là lấy nước gọi rồng ( Thủy dẫn Long ). Dĩ nhiên nếu bồn nước đặt ở phương vị tốt thì không thể quá gần bếp được ( Vì bếp được đặt được ở hướng xấu quay về hướng tốt như phần trên đã nói).
Nói về Táo quân: - Người xưa xem: y, thực, hành ( Ăn, mặc, ở, đi lại ) là 4 yếu tố không thể thiếu, trong phong thủy học dương trạch xem sự lành dữ của nhà bếp chiếm 1 vị trí rất quan trọng. Ngày nay nhiều gia đình vẫn còn theo phong tục xưa mà làm, thờ Táo quân ở nhà bếp.
- Có nhiều câu chuyện thêu dệt xung quanh câu chuyện Thần Táo, người Trung Quốc đã thờ thần Táo khá lâu từ đời nhà Hạ, Thượng, Chu. Tại Việt Nam ta, tham quan những căn nhà truyền thống cũng cho thấy người dân cũng có tục lệ thờ táo quân tại bếp khá lâu.
- Quan niệm xưa cho rằng Thần Táo cai quản việc bếp núc, công việc chủ yếu của Táo quân là thay trời giám sát việc thiện, ác tại mỗi gia đình, hàng năm vào dịp 23 tháng Chạp đưa ông Táo về Thiên đình để báo cáo với Ngọc Hoàng mọi việc. Ngoài ra Táo quân còn là Thần hộ trạch ( Giữ nhà ), không cho Tà ma vào nhà gây rối cho gia đình.
- Đặt bàn thờ Táo quân thường là ở bên trên bếp nấu ( Gọi là trang thờ ), có nhà thường thì trịnh trọng lập bàn thờ, nên đặt ở hướng Nam vì rằng ông Táo thuộc “ Hỏa ” mà Thiên tử cổ đại lại đặt Tế Táo vào mùa Hạ, nên Táo quân cần quân cần đặt hướng Nam “ Hỏa ” vượng. Trên vách bàn thờ có câu liễn “ Đinh phúc Táo quân ” - Đối với những nhà có thờ Táo quân người ta thường Tế Táo vào cuối năm. Trong lễ Tế Táo có rượu, đường. Rượu để Táo quân uống say để Táo quân báo cáo không tỉ mỉ những sai sót của gia đình. Đường để Táo nói nhiều lời tốt cho gia đình. Có nhà thì cúng bánh trôi, cá Chép. Ở Việt Nam thì ngày 23 tháng Chạp cúng cá Chép đưa ông Táo về trời, là điều hay vì ở nước ta có nhiều truyền thuyết cá chép hóa Rồng.
- Việc bài trí, sắp xếp của khu bếp ngăn nắp, đúng phong thủy sẽ làm cho chất lượng cuộc sống nâng cao. Trước đây người ta chỉ mong ăn no, mặc ấm, sau thì ăn , ngon, mặc đẹp; đến nay kinh tế phát triển đời sống khá lên, người ta ăn kiêng, mặc mốt. Khu bếp trong một gia đình phản ánh toàn bộ sinh hoạt, văn hóa của ngôi nhà đó; nhìn vào khu bếp ta có thể đánh giá được tính cách của chủ nhân. Dù việc bài trí có như thế nào , có đúng phong thủy hay không, thì việc làm thì việc làm “ đẹp ” cho khu bếp phản ánh nhu cầu ngày càng phát của xã hội hiện đại. Trong bài viết này chỉ dừng lại ở mức độ một số nghiên cứu, mang tính chất tham khảo. Thông tin được sưu tầm và tổng hợp có logic, mong rằng góp phần thêm phong phú đời sống tinh thần của đại bộ phận người dân./.
.: KTS-KS. Lê Trọng Cường :.